Sadece eş, dost ve akrabaya değil, ana, baba, çocuk ve torunlara hatta üçüncü derece dahil yansoy hısımlar ile kayın hısımlarına yapılan düşük fiyatlı satışlar için de vergi var... 'Mal benim değil mi, istediğim fiyattan satarım, bunun vergiyle ne ilgisi var?' diyebilirsiniz. Ancak vergi kanunları bu yaklaşımı sınırlandırıyor. Eş, dost, akraba veya ortaklara düşük fiyattan satış veya onlardan yüksek fiyattan alım yapıldığında, devletin vergi kaybı ortaya çıkıyor. İşte bu yüzden vergi kanunlarımız buna izin vermiyor.
Bu sınırlama kuşkusuz gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin ticari faaliyetleri kapsamındaki işlemleri için söz konusu.
VERGİ VE CEZA SÜRPRİZİ-Kurumlar Vergisi Kanununa göre; kurumların, ilişkili kişilerle 'emsallere uygunluk ilkesine' aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunmaları durumunda, kazanç 'transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış' sayılıyor.Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılan kazanç, 'dağıtılmış kar payı' sayılıyor. Brüt tutarı üzerinden de kar dağıtımına bağlı vergi kesintisi yapılması gerekiyor.
Benzer düzenleme Gelir Vergisi Kanununda da yer alıyor. Teşebbüs sahibinin, ilişkili kişilerle 'emsallere uygunluk ilkesine' aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan farklar 'işletmeden çekilmiş' sayılıyor.İşletmeden çekilmiş sayılan farkların,vergilendirilecek ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilmesi kabul edilmiyor.Bu işlemlerin sonradan tespit edilmesi halinde cezalı vergi tarhiyatı ile karşılaşılıyor.
EMSALLERE UYGUNLUK İLKESİ-Bu lke,ilişkili kişilerle yapılan mal veya hizmet alım ya da satımında uygulanan fiyat veya bedelin, aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat veya bedele uygun olmasını ifade ediyor.
Örneğin, inşaat işleriyle uğraşan bir şirketin inşa ettiği bir daireyi ortağına düşük bedelle satması halinde, dairenin emsal bedeli ile satış bedeli arasındaki fark örtülü olarak dağıtılmış kar payı sayılıyor.Alım, satım, imalat ve inşaat işlemleri, kiralama ve kiraya verme işlemleri, ödünç para alınması ve verilmesi, ikramiye, ücret ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler mal veya hizmet alım ya da satımı olarak değerlendiriliyor.
İLİŞKİLİ KİŞİLER-Vergi kanunlarında ilişkili kişi için oldukça geniş bir tanım yapılmış. Neredeyse selam verilen herkes ilişkili kişi kapsamına giriyor. Kurumlar vergisi uygulamasında ilişkili kişi; kurumların kendi ortakları, kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurum ile idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumları ifade ediyor.Ortakların eşleri, ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu ile üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları da ilişkili kişi sayılıyor.Gelir vergisi uygulamasında ise ilişkili kişi; teşebbüs sahibinin eşi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları ile doğrudan veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketler, bu şirketlerin ortakları, bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketleri ifade ediyor.(M.Taş-S.Özcan)
Bu yazı 5 yıldır uygulamada olan ancak hala yaygın olarak bilinmeyen bir durumu oldukça kolay anlaşılır bir şeklide özetlemiş.
Ancak yazarların eksik bıraktığı bir nokta var,kiralamaya vergi sistemi daha anlayışla yaklaşır. Emsal kira bedeli uygulanmayacak durumlar: Binaları mal sahiplerinin usul, füruğ ve kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi. Ancak bu kişilere birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların sadece birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Buna göre bir konut, mal sahibinin anne, baba, büyükbaba, büyükanne, ya da çocuklarına, torunlarına veya kardeşlerine yalnızca ikametleri amacı ile tahsis edilmiş bulunuyorsa bu takdirde söz konusu bağımsız bölümler için emsal kira bedeli uygulaması yapılmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece birisi için emsal kira bedeli hesaplanmaz. Konut sahibinin birlikte oturmayıp konutunu; amca, yenge, dayı, hala, teyze, kayınvalide, kayınpeder, kayınbirader, baldız, bacanak, yeğen, kuzen gibi yakınlarına bedelsiz olarak tahsis etmesi halinde, emsal kira bedeli esasına göre kira hesaplanıp beyanname verilecek ve vergi ödenecektir.
İsmet Tekin
232 4251200
532 4231400
